مهربانی با حیوانات/ گزارشی از نمایش فیلم «باشگاه حیوانات»
بعدازظهر روز یکشنبه چهارم شهریورماه سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، شاهد نخستین نمایش مستند «باشگاه حیوانات» به کارگردانی هادی آفریده و سپس نقد و بررسی این فیلم با حضور خسرو دهقان بود.
گفتنی است استقبال چشمگیر مخاطبان و تماشاگران سینمای مستند از «باشگاه حیوانات» به حدی بود که این فیلم در هر دو سالن مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی با ظرفیت کامل به نمایش درآمد.
در ابتدای این برنامه، هادی آفریده در پاسخ به پرسش ناصر صفاریان، مجری برنامه و مسئول جلسههای نمایش فیلم دربارهی دلیل علاقهی خود به سوژهی فیلم «باشگاه حیوانات» گفت: «با وجود این که همیشه نسبت به موضوعهای اجتماعی علاقهمند بوده و هستم اما در حقیقت باید گفت تا پیش از ساخته شدن این فیلم فرصتی برای بیان این علاقه نداشتم.»
وی که در فیلم خود به موج نگهداری از حیوانات خانگی در سالهای اخیر پرداخته ضمن اشاره به مشکلات ساخت مستندهای اجتماعی گفت: «در حقیقت شانس با من یار بود که مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی، بخشی از سرمایهگذاری بر ساخت این فیلم را پذیرفت و تولید آن به جریان افتاد.»
آفریده گفت: «این پروژه را میتوان محصول دوران کوتاهی در سالهای اخیر دانست که خوشبختانه فضای ساخت مستندهایی با موضوعهای اجتماعی، از سوی برخی مراکز دولتی با استقبال بیشتری مواجه شده است.»
این مستندساز که در تعدادی از فیلمهای اخیر خود به موضوع محیط زیست توجه نشان داده گفت: «به عنوان یک شهروند علاقهمند به محیط زیست، همواره نسبت به حیوانات اهلی و نگهداری از آنها در منزل توجه خاصی داشتهام؛ و «باشگاه حیوانات» هم حاصل همین توجه است.»
وی سپس با اشاره به تاثیر برخی مقالهها و پایاننامههای دانشگاهی بر پژوهش فیلم خود گفت: «در تعدادی از این مقالهها به موضوع مهمی برخورد کردم که شامل ایجاد تغییر در برخی طبقههای اجتماعی از طریق نگهداری حیوانات خانگی بود. افرادی از طبقههای مختلف اجتماع که در سالهای اخیر به نگهداری از برخی حیوانات وحشی و غیرمتعارف روی آوردهاند.»
بخش بعدی به صحبتهای منتقد مهمان برنامه اختصاص داشت. در این بخش، خسرو دهقان ضمن اشاره به تعدادی از مستندهایی که در سالهای اخیر دربارهی حیوانات ساخته شده، «باشگاه حیوانات» را «یک فیلم چالشبرانگیز» توصیف کرد و افزود: «تماشای این مستند باعث میشود مخاطب به فکر بیفتد و در ناخودآگاه ذهن خود به موضوع مهم شفقت و مهربانی در برابر حیوانات بیاندیشد.»
وی گفت: «یکی از چالشهای این فیلم، پاسخ به دوگانگی موجود در تماشاگرانی است که شاید به جای کمک به همنوع یا هموطنی که در بستر بیماری خوابیده، از حیوانات خانگی نگهداری میکنند و برای آنها دل میسوزانند! و این در حالی است که «باشگاه حیوانات» نشان میدهد به صورت همزمان میتوان هر دو این کارها را انجام داد.»
دهقان در بخش دیگری از صحبتهای خود «وارد شدن مهربانی به سیستم ذهنی مخاطبان» و «حساس شدن شاخکهای احساسی تماشاگر» را یکی دیگر از ویژگیهای «باشگاه حیوانات» برشمرد و افزود: «این فیلم کمک میکند تا نسبت به هیچکدام از جنبدهها و موجودات اطرافمان منفعل نباشیم؛ و بیواسطه با مشکلات آنها روبهرو شویم.»
در بخش بعدی جلسه، هادی آفریده در پاسخ به پرسش یکی از تماشاگران حاضر در سالن دربارهی توازن موجود در مضمون و ساختار فیلم خود گفت: «این نکته، بیش از هر چیز، از زحمت و تلاش تدوینگر فیلم ناشی شده است. در حقیقت میتوان گفت بخش عمدهای از آنچه که مورد توجه مخاطب قرار گرفته، حاصل یک کار گروهی است. گروه تولیدی که از هنگام نوشته شدن طرح، وارد مرحلهی ساخت میشوند و تا پایان نیز آن را همراهی میکنند.»
وی گفت: «اغلب فیلمها بر اساس معادلاتی از پیش تعیین شده ساخته میشوند ولی در مورد فیلم مستند این استثناء همیشه وجود دارد که شاید مستندساز در قبال موضوعها، موقعیتها و شخصیتها غافلگیر و وارد فضاهایی شود که قبلاً پیشبینی آنها را نکرده است. در چنین شرایطی مدیریت این عناصر در مراحل فنی و نهایی میتواند ساختار نهایی فیلم را تحت تاثیر قرار دهد.»
خسرو دهقان نیز در واکنش به این نکته، با اشاره به «اهمیت غیر قابل انکار سینمای مستند» در برابر سینمای داستانی گفت: «سینمای مستند از لحظهی ورود مظفرالدینشاه وارد زندگی ما شد. سینمایی که در غیبت سایر رسانههای ارتباط جمعی، وظیفهی اطلاعرسانی را برعهده گرفت و بر زندگی همهی ما تاثیر گذاشت. اما نکته اینجاست که این سینما هرگز در حد کرامت و ظرفیت درونیاش مورد توجه قرار نگرفت و این موضوعی است که متاسفانه تا امروز هم ادامه دارد.»
وی سپس ضمن تاکید بر تاثیر مستقیم مدیریت بر شکلگیری نهایی فیلم گفت: «واقعیت این است که ساختار هر فیلمی ریشه در عصارهی ذهنی و اثر انگشت کسی دارد که پروژه را کنترل کرده است. با احترام به همهی عوامل تولید فیلمها باید پذیرفت کارگردان در تولید یک فیلم خصوصاً اثر مستند، نقش چشمگیر و بسیار مهمی دارد.»
در ادامهی جلسه، هادی آفریده در پاسخ به پرسش یکی از تماشاگران حاضر در سالن دربارهی برخی ابهامهای موجود در مورد قوانین مربوط به نگهداری حیوانات گفت: «هدفم این نبود که تمام ابعاد مربوط به حیوانات خانگی را در فیلم منعکس کنم. بخشی از این مساله، چشمانداز کوری است که خود من هم نسبت به آن آگاهی ندارم.»
وی افزود: «خیلی تلاش کردیم تا با افرادی که به شکلی سازمانیافته در برابر کشتار و آزار حیوانات فعالیت میکنند تماس بگیریم اما متاسفانه هیچکس حاضر نیست به صورت مستقیم جلوی دوربین فیلمبرداری قرار گرفته و اظهار نظر کند.»
وی فیلم خود را تصویری از زندگی اجتماعی بخشی از حیوانات در ایران توصیف کرد و افزود: «به همین دلیل از حیوانات مرموز و عجیب و غریب شروع کردم و به چیزی رسیدم که مثل رابطهی چوپانها و سگهای گلهها کمی قدیمیتر است. در این فیلم میخواستم بدانم چه چیز باعث شد جامعهی ایران از زندگی در کنار حیوانات اهلی به تجملگرایی و نگهداری از حیوانات عجیب و غریب برسد.»
آفریده گفت: «امیدوارم نمایش این فیلم فضایی به وجود بیاورد تا همهی ما کمی مسئولانهتر نسبت به محیط زیست خود و خصوصاً حیوانهایی که در اطراف ما زندگی میکنند واکنش نشان دهیم.»
بخش پایانی جلسهی نقد و بررسی «باشگاه حیوانات» به صحبتهای منتقد مهمان اختصاص داشت. خسرو دهقان در این بخش گفت: «روش هادی آفریده در این فیلم به گونهای است که گویی تمام فکرها و ایدههای ذهنی خود دربارهی حیوانات خانگی در ایران را باید در این فیلم پیاده میکرده است.»
وی افزود: «فیلم «باشگاه حیوانات» انباشتی از موضوعهای مختلفی دربارهی زندگی حیوانات خانگی در کشور ماست که قابلیت آن را دارد تا در فیلمهای مختلف و متعددی عرضه شود. به همین دلیل میشد این حرفها را با کمی صرفهجویی بیشتر عرضه کرد تا نسخهی نهایی فیلم کمی منسجمتر باشد.»
گفتنی است برگزاری مراسم جشن تولد رضا تیموری (فیلمبردار «باشگاه حیوانات») از حاشیههای جذاب نمایش این فیلم بود.
این وبلاگ تلاش ناچیزیست برای انتشار نوشتههایی دربارهي سینما، تلویزیون و ادبیات.