صحرا و ترسهای او/ گفتوگو با حمیدرضا بابابیگی، نویسنده فیلمنامه «شَنِل»
فیلم شَنِل که نسخه ویدئویی آن این روزها به شبکه نمایش خانگی آمده نخستین فعالیت مستقل حمیدرضا بابابیگی در زمینه فیلمنامهنویسی است. او که دانشآموخته ادبیات فارسی در مقطع کارشناسی است، پیش از این در کانون سینماگران جوان تحت نظر کامبوزیا پرتوی و احمد طالبینژاد مبانی فیلمنامهنویسی را آموخته؛ و در سالهای گذشته، جدا از کارگردانی چند فیلم کوتاه، فعالیتهای مختلفی در این زمینه داشته که نگارش فیلمنامههای چند تلهفیلم، بازنویسی فیلمنامه روایت ناپدید شدن مریم (محمدرضا لطفی)، مشاوره فیلمنامه اینجا کسی نمیمیرد (حسین کُندُری) و همچنین ترجمه فیلمنامههای رفتگان (مارتین اسکورسیزی) و سایه یک شک (آلفرد هیچکاک) برای ماهنامه فیلمنگار، تنها بخشی از آنهاست. بنفشه آفریقایی عنوانِ احتمالاً موقتِ تازهترین فیلمنامه بابابیگی است که توسط مونا زندیحقیقی کارگردانی شده است. متن کامل این گفتوگو که در شمارهی آذرماه مجلهی فیلمنگار منتشر شده را در ادامهی مطلب بخوانید.
بینندگان تلویزیون، بهزاد خداویسی را با سریالهایی نظیر «روزگار جوانی» و «سر نخ» به یاد میآورند و تماشاگران سینما او را با فیلمهایی مثل «ضیافت» و «خمره». در حالی که او سال گذشته، فقط فیلم «ایران سرای من است» را بر پرده داشت که تازه آنهم حدود هجدهسال پیش ساخته شده بود. خداویسی از سال 77 تا کنون، در کنار بازیگری، تجربه کارگردانی را نیز به کارنامه فعالیت خود افزوده است. حاصل این دوره نسبتاً طولانی، فیلمهای کوتاه «سنگینی هسته گیلاس»، «رقص عشق»، «قطار هشت و نیم»، «دخمه»، «دربست مولوی»، «نغمههای دلتنگی»، «قلههای شکسته»، «هفت خاطره» و «خوابهای طلایی» است که این آخری سالها پیش در آلمان تصویربرداری شده و او چنان که در این گفتوگو توضیح داده قصد دارد با دنبال کردن سرنوشت هموطنان ایرانیِ حاضر در این فیلم، سرانجام بعد از بیست سال آن را تکمیل کند. آنچه در پی میخوانید گفتوگو با این بازیگر تلویزیون، تئاتر و سینماست که با فیلمهایش در جشنوارههای داخلی و خارجی متعددی حضور داشته و این روزها آماده میشود تا نخستین فیلم بلند و سینمایی خود را بسازد. لازم به یادآوری است این گفتوگو در 
در مرور و بازخوانی سینمای تاریخ ایران، بی هیچ تردیدی، عنوان «تاثیرگذارترین و جریانسازترین» فیلم، بیش از هر عنوان دیگری، تنها به یک نام گره خورده است: «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی. فیلمی که اندکی پیش از تولد دوران تازه، مورد حمایت بنیانگذار انقلاب اسلامی قرار گرفت و از آن به یکی از فیلمهای خوب دوران گذشته یاد شد که به تعبیر امام خمینی (ره) آموزنده بود و میانهای با فساد و فحشا نداشت. فیلمی که در گذر از چهار دهه اخیر بارها و بارها مورد تحسین قرار گرفت، بر صدر فهرست برگزیدهها جا خوش کرد، حتی پس از سالها دوباره به پرده سینما راه یافت و مهمتر از همه این که نسخه دیجیتالی و بازسازی شدهاش در بهار گذشته (و در حاشیه جشنواره بینالمللی فیلم فجر) به نمایش درآمد تا تاکیدی باشد بر چرخه کامل و تدوام حیات یک اثر هنری؛ و این، بهانه گفتوگو با استاد جعفر والی است. گفتوگویی که در آستانه روز ملی سینما انجام شد و استاد در آن به تشریح گوشههایی از زندگی هنری خود پرداخت. متن کامل این گفتوگو را میتوانید در ادامه مطلب بخوانید.
امیرشهاب رضویان شاید تنها کارگردانی باشد که به شکل مستقیم، مدیریت سالنهای سینما را تجربه کرده (او در سالهای اخیر مدیرعامل پردیس سینمایی کورش بوده) و حالا که تازهترین فیلمش به نمایش درآمده، به نظر میرسد یکی از مناسبترین افراد برای پاسخ به معمای فروش فیلمها و البته پیشبینی فروش فیلم خود باشد. او در یک دزدی عاشقانه جدا از تاکید بر وجه نوستالژیک سینما چندبار به ساختههای قبلی خود اشاره کرده؛ و این، نقطهی آغاز صحبتهای ما بود. گفتنیست این گفتوگو در 
بیداری یک پروژهی شکستخورده بود و احساس کردم بهتر است همین شکلی هم باقی بماند. البته برای من فقط درسهایش ماند و در مجموع بعد از تجربهی این پروژه هوشیارتر و میتوان گفت موفقتر شدم. فقط بدیاش این است که یک فیلمِ بد در کارنامهام ثبت شده که آنهم مهم نیست. واقعیت این است که فیلم بیداری بهشدت به زندگی من کمک کرد و به نظر خودم بعد از این فیلم خیلی پختهتر، آرامتر و البته بیدارتر شدم.
سالهاست در سینمای ایران فیلمهایی تولید میشود که اصلاً به نمایش عمومی در نمیآید؛ و جالب این که بسیاری از این فیلمها با بودجههای دولتی ساخته شدهاند. تشریح و پاسخ به چرایی این اتفاق، خود، پاسخ واضح و دقیقی به این ادعاست که متاسفانه در سینمای ایران، صنعت بهصورت دقیق کلمه وجود ندارد.
حدود یک ماه قبل از برگزاری جشنوارهی فیلم فجر، یکی از اعضای نشریهی روزانهی این جشنواره با من تماس گرفت و گفت امسال تصمیم گرفتهایم با تعدادی از خبرنگارها و روزنامهنگارهای پرسابقه گفتوگو کنیم؛ و خُب، منظورش این بود که: «یکی از آنها تو هستی.» از آنجا که سابقهی خوبی از مصاحبههای تلفنی ندارم (شرحش بماند برای وقتی دیگر) خواهش کردم پرسشها را بدهد تا بنویسم و برایش ایمیل کنم. قول دادم گفتوگو را طوری تنظیم کنم که کسی متوجه نشود بهصورت کتبی انجام شده و پرسیدم: «حجمش چهقدر باشه؟» که گفت: «حدود هزار و پانصد کلمه.» اما وقتی بولتن را دیدم متوجه شدم متن مورد نظر به حدود پانصد کلمه ارتقا پیدا کرده (!؟) و تازه، بخشهای جذاب آن هم که اصلاً وجود ندارد! خُب، چه میتوان گفت؟ ظاهراً همین که رفقا به یاد من بودهاند کافیست.
پنجم دی ماه امسال، بهرام بیضایی وارد هفتاد و هفتمین سال از عمر خود شد. یک استاد بزرگِ کامل و تمام عیار در زمینهی هنر نمایش و سینما که متاسفانه چند سالی هست جلای وطن کرده و در آمریکا به کار و زندگی مشغول است. در طول سالهای اخیر هر زمان برگهای تقویم عمر به روز پنجم دی رسیده احساسی آمیخته به غم و شادی نگارنده را فرا گرفته است. هم بسیار غمگینم که متاسفانه در شرایط فعلی امکان انتقال این حجم از دانش و اطلاعات به علاقهمندان سینما و نمایش در ایران وجود ندارد، و هم بسیار خوشحالم که از چنین گوهر کمیابی، در جایی که شایسته است و قدرش را– دستکم بیشتر از ما– میدانند نگهداری میشود؛ درست مثل اشیای ارزشمندی که از ایران به یغما برده شده و در موزههای بزرگ دنیا به معرض نمایش درآمده! خوشبختانه اینطوری بخشهایی از این نبوغ و دانش گسترده، حتی اگر شده قطره قطره و با واسطه (از طریق دست به دست شدن کپی فیلمهای سخنرانی او یا از خلال اشتراکگذاری در شبکههای اجتماعی) به اینجا و دست ما میرسد؛ و در وضعیتی که با آن روبهروییم، همین هم ما را بس!
بیست و نهم مهرماه امسال، نود و دو سال از تولد ساموئل خاچیکیان گذشت. یکی از تاثیرگذارترین فیلمسازان سینمای ایران که به سبب استفاده از دکوپاژ و نورپردازیهای خاص فیلمهای جنایی و پلیسی، از او بهعنوان «استاد دلهره و وحشت» یاد میشد. زندهیاد خاچیکیان در سیام مهر 1380 در حالی که تنها یک روز از تولد هفتاد و هشت سالگیاش گذشته بود در بیمارستان جم تهران به دیار باقی شتافت. هفده سال پیش، زمانی که در تدارک گردآوری و تولید مطلب برای کتاب سال 1377 بودیم پیشنهاد شد تا در راستای موضوع کارگردانی– که سوژه محوریِ کتاب سال بود– با تعدادی از کارگردانها گفتوگو کنم. به دلیل علاقه شخصیام به مقوله کارگردانی، از این پیشنهاد استقبال کردم و حاصلش شد سه گفتوگو با سه کارگردان از نسلهای مختلف: ساموئل خاچیکیان، کیومرث پوراحمد و ابوالفضل جلیلی. گفتوگوهایی که میشد فیلمسازان بیشتر و دیگری را هم در بر بگیرد اما بنا به دلایلی ناتمام ماند. به نظر میرسد اینک که سالها از فقدان زندهیاد خاچیکیان در سینمای ایران میگذرد زادروز او بهترین بهانه برای مرور و بازخوانی آن گفتوگوی قدیمیست. گفتوگویی که میتوانید آن را از 
آتلان از جمله مستندهای قابل توجه در هشتمین دورهی جشنواره سینماحقیقت بود. فیلمی درباره اسب که تمام هستی مردم ترکمنصحرا و البته مربیانی حرفهایست که به عشقِ زندگی و رهسپار شدن با آنان روزگار میگذرانند. آتلان پر از نماهای چشمنواز، لحظههای غریب و تجربهنشده، و همچنین آدمهاییست که اغلب از دید سینماگران مستند دور ماندهاند. آدمهایی که اینبار و در این فیلم، همهی تجربیات خود از بودن و زندگی با اسب و طبیعت را با تماشاگران به اشتراک گذاشتهاند. آنچه در پی میخوانید انتخابی از میان یک گفتوگوی بلند و طولانی است. گفتوگویی که پیش از این در فصلنامهی سینماحقیقت منتشر شده و شما میتوانید برشهایی از آن را از 
همهچیز از شب عید سال 1386 آغاز شد. زمانی که مجتبی میرتهماسب، دوست قدیمیاش محمدرضا درویشی را در یک مهمانی ملاقات کرد و با او قرار و مدار گذاشت تا ضبط تصویر از مراحل بازخوانی و اجرای قطعات عبدالقادر مراغی را آغاز کند. کمی پیش از این دیدار، درویشی به میرتهماسب گفته بود: «مرد حسابی، برو دنبال زندگیت! حالا ما دیوانهایم که پیِ این کار را گرفتهایم؛ تو دیگه چرا میخوای وارد پروژهای چنین زمانبَر و جانفرسایی شوی؟!» اما میرتهماسب که با هوشمندی به اهمیت و عمق کار درویشی پی برده بود نمیخواست این موقعیت بینظیر برای ساخت فیلم را از دست بدهد: «واقعیت این است که درویشی میدانست در چه راه دشواری قدم گذاشته و در مقابل، جذابیت چنین مسیری برای من این بود که متوجه شده بودم یک «اتفاق» در حال رخ دادن است؛ یک اتفاق از جنس تلاش برای جستوجوی هویت و هر طور شده باید میرفتم و آن را ثبت میکردم.» این، آغاز راهی بود که طی کردن آن برای درویشی و میرتهماسب (هرکدام بهصورت جداگانه) با صرف شش سال زمان همراه بود. درویشی از ابتدای 1384 تا بیست و هفتم شهریورماه 1390 (مراسم رونمایی از آلبوم «شوقنامه») و میرتهماسب از ابتدای 1386 تا ششم آبانماه 1392(مراسم رونمایی از فیلم شش قرن،شش سال در خانه هنرمندان). ادامهی این یادداشت و گفتوگو را میتوانید از 
زمستان سال گذشته هدی هانیگمان به ایران آمده بود تا ضمن حضور در برنامهی مرور بر آثارش (در جشنوارهی سینماحقیقت) یکی از سخنرانان کارگاه پژوهشی و تحقیقاتی این جشنواره باشد. هانیگمان 63ساله که تقریباً به دشواری و با کمک ابزار پزشکی راه میرفت آخرین سخنرانِ آخرین روزِ این کارگاهها بود و زمانی که وارد محل برگزاری جلسهها شد خستگی از سر و رویش میبارید. اما به محض اینکه سخنرانی شروع شد خطوط چهرهاش تغییر کرد و خستگی از چهرهی او محو شد. نکتهی جالب، شوخطبعی و نکتهبینی ظریف او بود. به عنوان مثال در بخشی از جلسه وقتی مترجم همزمان، صحبتهای هانیگمان را با آبوتاب فراوان منتقل کرد، او با لبخند گفت: «فکر کنم داری یه چیزهایی از خودت به ماجرا اضافه میکنی!» هانیگمان در بخش دیگری از سخنرانی تأثیرگذارش، انتخاب فرد مناسب گفتوگو را مهمترین نکته در ساخت مستند گفتوگومحور برشمرد و گفت: «کسی که در مقابل دوربین قرار میگیرد تا با او مصاحبه کنیم باید به قدری جذاب باشد که در حد و اندازهی یک سوپراستار سینما جلوه کند. کسی مثل رابرت دنیرو یا مریل استریپ.» شبی که سخنرانی هانیگمان در فرهنگسرای هنر به پایان رسید چند بار تلاش کردم تا با او گپ بزنم اما ازدحام پيرامون او مانع انجام این کار شد. سرانجام یکیدو روز بعد، به شکلی اتفاقی فرصت این دیدار کوتاه فراهم شد. خوشبختانه هانیگمان، مرا که به قول او «بیوقفه در حال یادداشت برداشتن از حرفها» بودم به یاد آورد و با روی گشاده به پرسشهایم پاسخ داد. متن این گفتوگو را میتوانید در 
تلفن زنگ میزند. شهرام جعفرینژاد پشت خط است. میدانم مجله زير چاپ است.حدس میزنم میخواهد برای شماره بعدی صنعت سينما سفارش مطلب بدهد. گوشی را برمیدارم. بعد از سلام و احوالپرسی معمول میپرسد: «روزی كه برای مصاحبه با جوزانی رفته بودی اتفاق خاصی افتاد؟» میگويم: «نه. چهطور مگه؟» میگويد:«همينجوری... آخه جوزانی تماس گرفت و برخورد بد و تندی كرد كه تو اين ده بيست سال گذشته كه من میشناسمش سابقه نداشت!» با تعجب میپرسم: «چه برخوردی؟!» میگويد: «اولاً وقتی مصاحبه را براش فكس كرديم چند روز معطل كرد تا آن را بخواند و نظر بدهد. بعد هم كه آن را خواند تماس گرفت و گفت: «حق نداريد حتا يك كلمهش رو جابهجا كنيد! در ضمن، اين كی بود فرستاده بودين براي مصاحبه؟ يه سری چيزها رو از خودش سر هم كرده، يه سری چيزا رم اصلاً من نگفته بودم، بعضی چيزا هم كه...»»
ظاهراً اين فيلمنامه در سالهايي که خارج از کشور بوديد، نوشته شده. ايده اين فيلم چگونه به ذهنتان رسيد و در پرورشهاي بعدي، شخصيتها چگونه پيدا شدند؟ 
زماني که فيلمنامه را خوانديد شخصيت عباسآقا سوپرگوشت چه جذابيتي براي شما داشت؟
قبل از اجارهنشينها هم با داريوش مهرجويي همکاري کرده بوديد؟ 
این وبلاگ تلاش ناچیزیست برای انتشار نوشتههایی دربارهي سینما، تلویزیون و ادبیات.